Marzanna



Marzanna
by Zofia Stryjeńska



Maržanna, Mara, Maržena, Morana, Moréna, Mora, Marmora or Morena is a Slavic goddess associated with death, winter and nightmares. Some sources equate her with the Latvian goddess Mara, who takes a person's body after their death. Some medieval Christian sources such as the Mater Verborum also compare her to the Greek goddess Hecate, associating her with sorcery. The Polish chronicler Jan Dlugosz (15th cent.) likened her to Ceres, the Roman goddess of agriculture. (source: Wikipedia)

Marzanna, Marzana, Mora, Morana, Morena, Marena, Marzaniok, Śmierć, Śmierztecka, Śmiertka, Śmiercicha (z indoeuropejskiego rdzenia *mar-, *mor- - śmierć) - słowiańska bogini (demon) zimy i śmierci. Prawdopodobnie złowroga hipostaza Wielkiej Matki, potem zdemonizowana. (źródło: Wikipedia) 



Witch Marzanna
by Smokepaint

Marzanna (Marzanka) – Madder is also a herb. It has been used since ancient times as a vegetable red dye for leather, wool, cotton and silk.

Roślinną hipostazą bogini była prawdopodobnie marzanna (Rubia tinctorum, pol. dial. marzena, sczes. mařena, mařana, ros. marená) dostarczająca czerwonego barwnika, porównaj też: ang. madder < sang. maedere, sgmn. matara, sisl. mathra.



Marzanka Wonna / Madder

Marzanna występuje też w rekonstruowanym przez R. Katicića micie o Jaryle / Jarowicie, jako jego narzeczona lub żona. Przedstawiana w pieśniach ludowych, jak pasie gęsi, dzwoni kluczami itp., wybierała Jarowita (w folklorze płd. Słowian - Zielonego Jerzego) za męża. Mit mówił o ich boskim małżeństwie i o śmierci Zielonego Jerzego. Marzanna wraz z Dziewanną została wspomniana przez Jana Długosza jako bogini polska. (źródło) 



Morana with Vesna / Marzanna i Dziewanna
author unknown

The tradition of burning or drowning an effigy of Marzanna to celebrate the end of winter is a folk custom that survives in Poland, Slovakia and the Czech Republic. Typically taking place on the day of the vernal equinox, the rite involves setting fire to a female straw effigy, drowning it in a river, or both. In Poland, this is often performed during a field trip by children in kindergartens and primary schools. The effigy can range in size from a puppet to a life-size dummy. This ritual represents the end of the dark days of winter, the victory over death, and the welcoming of the spring rebirth.

It concerns the "drowning of Marzanna," a large figure of a woman made from various rags and bits of clothing which is thrown into a river on the first day of the spring calendar. Along the way, she is dipped into every puddle and pond ... Very often she is burned along with herbs before being drowned and a twin custom is to decorate a pine tree with flowers and colored baubles to be carried through the village by the girls. There are of course many superstitions associated with the ceremony: you can't touch Marzanna once she's in the water, you can't look back at her, and if you fall on your way home you're in big trouble. One, or a combination of any of these can bring the usual dose of sickness and plague.

—Tom Galvin, "Drowning Your Sorrows in Spring", Warsaw Voice 13.544, March 28, 1999

(source: Wikipedia)

Drowning Marzanna / Topienie Marzanny

Marzanna to również nazwa kukły przedstawiającej boginię, którą w rytualny sposób palono, topiono, w czasie wiosennego święta Jarego, aby przywołać wiosnę. Zwyczaj ten, zakorzeniony w pogańskich obrzędach ofiarnych, miał zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku. Zgodnie z opisanymi przez Jamesa Frazera zasadami magii sympatycznej wierzono, że zabicie postaci przedstawiającej boginię śmierci spowoduje jednocześnie usunięcie efektów przez nią wywołanych (zimy) i nadejście wiosny. 

Kukłę wykonywano ze słomy, owijano białym płótnem, zdobiono wstążkami i koralami. Tradycja nakazywała, aby dziecięcy orszak, z Marzanną i zielonymi gałązkami jałowca w dłoniach, obszedł wszystkie domy we wsi. Po drodze podtapiano Marzannę w każdej wodzie, jaka się nadarzyła. Wieczorem kukłę przejmowała młodzież. W świetle zapalonych gałązek jałowca wyprowadzano Marzannę ze wsi, podpalano i wrzucano do wody. Z topieniem Śmiercichy, również obecnie, związane są różne przesądy: nie wolno dotknąć pływającej w wodzie kukły, bo grozi to uschnięciem ręki, obejrzenie się za siebie w drodze powrotnej może spowodować chorobę, a potknięcie i upadek - śmierć w ciągu najbliższego roku. (źródło: Wikipedia)

Drowning Marzanna / Topienie Marzanny

Niektórzy badacze dopatrują się w Marzannie symbolu zamierania wegetacji w okresie zimowym, a nawet szerzej, demona śmierci przyrody oraz ludzi. Tę wersję uzasadnia piosenka zanotowana przez Marcina Bielskiego w XVI w., towarzysząca obrzędowi topienia Marzanny: ‘Śmierć się wije u płotu, szukający kłopotu’. Stąd właśnie wywodzony jest obyczaj wypędzania bogini śmierci – Marzanny, wynoszenia słomianej, personifikującej ją kukły poza granice miejscowości, topienia jej w rzece, stawie, błocie albo palenia, a powracania do wsi z gaikiem – maikiem, uosobieniem wiosny, odradzania się natury i nowego życia. (Barbara Podgórska)